Promy na Sanie. Jeszcze są. Ale czy długo? [ZDJĘCIA]

Na przeprawę promową w Sielnicy trafiłam przypadkowo, gdy wybrałam się na przejażdżkę trasą rowerową ze Słonnego. Droga biegnie brzegiem Sanu. Czasem przez zamieszkane tereny, drogą asfaltową, czasem przez las, wysokim brzegiem Sanu. W końcu z lasu wyjeżdża się na rozległe pagórkowate tereny. To urokliwe miejsce, jak okiem sięgnąć nie ma tu żadnych zabudowań, za to są przecudne widoki na porośnięte zielonym lasem łagodne pagórki Pogórza Przemyskiego i wijący się dołem San.

PATRYK OGORZAŁEK

Teraz już zboża się zezłociły i gotowe są do żniw, ale jeszcze kilka tygodni temu na soczyście zielonych łanach kwitły maki i bławatki. Obrazy dzieciństwa. Nad głowami przelatują bociany, których w tych okolicach jest szczególnie dużo. Pięknie i sielsko. W końcu pobliska miejscowość nosi nazwę Sielnica.

PATRYK OGORZAŁEK

Wąska asfaltowa dróżka, wijąca się wśród pól, prowadzi nad San i kończy się przeprawą promową. W weekendy wielu korzystających z niej to turyści. Sporo tu rowerzystów, ale są też motocykliści, którzy często na przejażdżki wybierają malowniczo położone drogi, takie jak te na Pogórzu Przemyskim.

PATRYK OGORZAŁEK

Prom w Sielnicy zarządzany jest przez Zarząd Dróg Powiatowych w Przemyślu, który ma dwie takie przeprawy, a jeszcze rok temu były trzy. Janusz Hołyszko, dyrektor ZDP, nie ukrywa, że to atrakcja powoli odchodząca w przeszłość. - W ubiegłym roku zniknął prom łączący Chyżynę z Krzywczą i drogi krajowe nr 28 i 84. Wybudowaliśmy tam most, korzystając z pieniędzy na budowę tras rowerowych Polski wschodniej - mówi dyrektor Hołyszko. Podobne plany dotyczą Sielnicy, jeśli tylko znajdą się pieniądze, prom zastąpi most. - Chcemy wybudować tam most albo kładkę pieszo-jezdną. Decyzja należy do powiatu - mówi Janusz Hołyszko.

PATRYK OGORZAŁEK

Przez San w Sielnicy przeprawiamy się z panem Józefem Cichockim, przewoźnikiem promowym. - Na promie pracuję 24 lata, ale na tym od czterech. Wcześniej pracowałem w Nozdrzcu. Mieszkam w Siedliskach, 15 km stąd. Tu muszę dojechać, ale za to mam stałe zatrudnienie. Jeśli San nie zamarza, mamy najwyżej dwa tygodnie przestoju, a zimy coraz cieplejsze - mówi pan Józef.

Prom, na którym pływa, został zwodowany w 1972 roku. Służy mieszkańcom okolicznych miejscowości: Sielnicy, Bachórca, a po drugiej stronie rzeki - Dylągowej. Pracuje w dni powszednie od 6 do 18, w niedzielę od 7 do 13, a w sobotę od 7 do 17.

PATRYK OGORZAŁEK

- Średnio dziennie mam 30-40 kursów. Ludzie jadą na zakupy, by załatwić sprawy w urzędzie, mamy dwóch leśników, którzy płyną promem do pracy, zdarzają się też turyści, a takich, którzy dojeżdżają do pól, jest coraz mniej - opowiada pan Józef. - Jak w każdej pracy, przygody są. Na poprzednim promie taka mi się zdarzyła. Przyjechał gościu samochodem, miejscowy. Auta cały czas mi przecież wjeżdżają i zjeżdżają z promu, a ten nie zatrzymał się i fruuu do wody! Spadł jakieś 15 metrów od brzegu. Nie od razu się zanurzył. Zanim nabrał wody, auto płynęło jak ponton. Wyłowiłem kierowcę, sam się nie ratował, bo nie wiedział, co się dzieje. Siedząc, wody miał potąd - pan Józef pokazuje na wysokość piersi. - Auto spłynęło więcej niż 100 metrów w dół rzeki. Dopiero wtedy nabrało tyle wody, że siadło na dnie. Widać już było tylko dach.

Za ofiarność i odwagę pan Józef dostał odznaczenie państwowe od prezydenta Komorowskiego, wręczała mu je wojewoda. - A historia dobrze się skończyła. Gość żyje, dobrze się ma - kończy opowieść nasz przewoźnik.

Najbliżej Sielnicy jest prom utrzymywany przez gminę Dubiecko w Wybrzeżu.

PATRYK OGORZAŁEK

To miejscowość sąsiadująca z dobrze znanym turystom Słonnem. W Wybrzeżu przeprawę promową można oglądać z wiszącego mostu, który także jest gratką dla turystów.

PATRYK OGORZAŁEK

Tyle że by przeprawiać się promem na drugi brzeg rzeki, trzeba się tu pojawić w któryś z dni powszednich, bo w niedzielę i święta prom nie kursuje.

Z Wybrzeża jedziemy do Babic. Tu także na prom się zjeżdża z bocznej drogi, nie tak ruchliwej jak ta w Wybrzeżu. San tutaj wydaje się być całkiem dziką rzeką. Domy, jeśli są w pobliżu, to stąd ich nie widać. Jest cicho i spokojnie.

PATRYK OGORZAŁEK

W Babicach pracuje pan Zbigniew Pawłowski, na promie od 30 lat. - Lubię tę pracę, lubię pływać, koło Sanu wychowany jestem od dziecka i do emerytury chciałbym tu doczekać. I później także, choć pół etatu, bo nie wiem, jak by wytrzymać bez promu - mówi pan Zbigniew. Prom w tym miejscu był, jak miejscowi sięgają pamięcią. Ten, który pływa dziś, pojawił się tu w 1970 roku. Wcześniej był drewniany, prywatny. - Tu, na pagórku, mieszkał stolarz, który zbudował drewniany prom i był na nim przewoźnikiem. Żyje już tylko jego syn - opowiada pan Zbigniew.

PATRYK OGORZAŁEK

Prom w Babicach jest typowo gospodarczy. Działa tylko w dni powszednie, od kwietnia do listopada, jak rolnicy wyjeżdżają w pole. - Tu dobre ziemie, druga, trzecia klasa, to i ludzie jeszcze gospodarzą - mówi pan Zbigniew.

PATRYK OGORZAŁEK

Zaczyna padać, a że jest dość deszczowo, od kilku dni woda w rzece jest na tyle wysoka, że choć na drugim brzegu pojawia się osobowe auto, pan Zbigniew po niego nie podpływa. - Autem nie wyjedzie, już przez poprzeczki się przelewa. Ciągnik, pieszych bym przewiózł, ale auta nie - woda za wysoka - wyjaśnia. Szybko jednak się okazuje, że kierowca wcale nie do przeprawy tu przyjechał, ale by powędkować.

Wysoka woda, podobnie jak bardzo niska, czy silny wiatr są przeszkodą dla przepraw promowych. Promy w tej okolicy to promy linowe, które poruszają się wzdłuż stalowych lin rozciągniętych między brzegami. Napędza je nurt rzeki, ale gdy wody jest mało, prom osiada na dnie, zahacza o kamienie. Opowiadają nam o tym pan Ryszard i pani Renata, mieszkańcy Siedlisk, których spotykamy na najbardziej uczęszczanym promie w okolicy, w Nozdrzcu.

PATRYK OGORZAŁEK

- Nasz prom raz jeździ, raz nie jeździ. Jesienią - cyk i już nie chodzi, na brzeg wyciągnięty, my odcięci do świata. W tamtym roku zimy nie było, w listopadzie prom już był wyciągnięty. Ludzie jeździli na Dynów, a można byłoby pływać... Woda za niska - nie jeździ, za wysoka - nie jeździ, a dla nas, z Siedlisk, to duże udogodnienie. Gdy nie ma promu, musimy 15 km dołożyć, żeby dojechać do gminy przez most w Dynowie. Gdy promu nie ma, możemy jeździć też drogą na Krzemienną, ale tam dwa kilometry kiepskiej bardzo drogi, kurz, dziury... Gdy woda niska, trzech ludzi musi pchać, żeby prom płynął. Nieraz zahaczy o kamień i stoi na środku Sanu - opowiadają mieszkańcy Siedlisk.

Tutejsi mieszkańcy z podziwem mówią o promie w Krzemiennej. To około 12 kilometrów w górę rzeki. Przewoźnik do dyspozycji ma pilota, którym uruchamia silnik. - Tam jest usprawnienie i jest napęd. Przewoźnik ma pilota, jest wyciągarka i silnik. A napędem pozostałych promów jest bosak - śmieją się mieszkańcy.

PATRYK OGORZAŁEK

Zwykle na każdej przeprawie bosaków jest kilka. To długie, ostro zakończone drągi. Gdy przewoźnik nie daje rady, pomagają mu przeprawiający się, odpychając się nimi od dna rzeki. - Gdyby to tylko o przeprawy turystyczne chodziło, nie byłoby problemu. Ale prom waży 12,5 tony, do tego bywa, że zabierze na pokład i trzy auta osobowe, więc jest co pchać - mówią mieszkańcy, ujmując się za przewoźnikiem.

Udogodnienia ma też prom w Sielnicy. Sami przewoźnicy tanim kosztem skonstruowali i zamontowali po dwóch stronach promu napędzane ręcznie przekładnie.

- Zapinamy linkę połączoną z przekładnią do brzegu, obracam korbą i prom płynie. Druga linka jest zapięta w drugą stronę, więc tylko przekładam korbę na drugą stronę, gdy zmieniam kierunek - objaśnia działanie mechanizmu pan Józef.

PATRYK OGORZAŁEK

W Nozdrzcu udogodnienia też by się przydały, bo ruch jest tam naprawdę duży. Prom bez chwili przerwy odbija raz w jedną, raz w drugą stronę. Na rozmowę z przewoźnikiem promowym, panem Januszem Cupakiem, nie ma wiele czasu. - Mamy około setki przewozów każdego dnia - mówi pan Janusz. Prom kursuje od 6 do 22, w niedzielę od 9 do 19. Łączy mieszkańców Siedlisk, Dąbrówki Starzeńskiej i Huty Poręby z siedzibą gminy w Nozdrzcu. - Ludzie jeżdżą do pracy w eksploatacji kruszywa, w nadleśnictwie. Dużo osób przeprawia się rowerami i pieszo. Latem mamy dużo przyjezdnych, zwłaszcza Ślązacy lubią u nas odpoczywać. Mamy tu dużo lasów, pewnie to im się podoba. Pół kilometra dalej w Siedliskach jest kąpielisko, tam też ludzie jeżdżą - mówi pan Janusz.

Prom pływa tu od 1987 roku. Najbliższy most jest w Dynowie, a od strony Sanoka w Mrzygłodzie, 17 km stąd, ale jednokierunkowy. Przeprawa trwa zwykle ledwie kilka minut. - Gdy woda jest wystarczająco wysoka, wystarczą trzy minuty, gdy płytka, by przepłynąć, trzeba i siedem minut płynąć - mówi pan Janusz Cupak.

Wszystkie promy, które odwiedziliśmy, są bezpłatne.

Niektóre promy mają udokumentowaną długą historię. Tak jest na przykład z promem łączącym Czekaj Pniowski z Wrzawami w ciągu drogi wojewódzkiej nr 854. Dokumenty archiwalne mówią, że prom istniał tu już w XVIII w.

Agata Kulczycka

Korzystali z niego kupcy podróżujący w kierunku Lublina tzw. traktem węgierskim. Pod koniec XVIII w. jego właścicielami były rodziny szlacheckie Trzcińskich i Marchockich. Prom dzierżawił od nich Żyd Szumilewicz. Przy takich przeprawach powstawały karczmy, w których można było oczekiwać na przeprawę. Z czasem wokół nich powstawały osady, których nazwy nawiązywały do czekania. Stąd Czekaj Wrzawski czy po drugiej stronie Sanu Czekaj Pniowski.

Korzystałam ze strony http://polaneis.pl

Zarząd Dróg Powiatowych w Przemyślu ma na swoim utrzymaniu dwa promy w Babicach i Sielnicy. Do ich obsługi zatrudnia trzech pracowników, etat każdego z nich to miesięcznie ok. 2,5 tys. zł.

Agata Kulczycka

Utrzymanie promu, drobne prace konserwatorskie i remontowe to kolejne kilkanaście tysięcy złotych rocznie. Większe remonty, które robi się raz na kilka lat to 30-40 tys. zł. Do tego dochodzi opłata dla RZGW za zajęcie pasa wodnego, ok. 1,5 tys. zł rocznie.

Promy na Sanie jeszcze pływają w tych miejscowościach:
Krzemienna/Jabłonica Ruska
Nozdrzec/Dąbrówka Starzeńska
Bachórzec/Sielnica
Babice
Wyszatyce
Kostków/Manasterz
Czekaj Pniowski/Wrzawy